Yaz Tatiline Sayılı Günler Kaldı: Karne Değerlendirmesinde Nelere Dikkat Edilmeli?
Yoğun ve zorlu bir eğitim-öğretim yılının ardından milyonlarca öğrenci karne almaya hazırlanıyor. Karne, çoğu zaman başarının sembolü olarak görülse de, İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hacer Nermin Çelen'in vurguladığı gibi; karne, bir çocuğun hayat başarısını değil, desteklenmesi gereken alanlarını gösterir. Çelen, "Karne, eğitim sürecinin son noktasıdır. Asıl önemli olan, karneden önce çocuğun ihtiyaçlarının belirlenmesi ve ona fırsat tanınmasıdır. Çünkü karne alındığında, genellikle destek için çok geç kalınmış olur" ifadelerini kullanmaktadır.
Her Çocuğun Güçlü Yönleri Farklıdır
Çelen, ailelerin çocuklarından her alanda mükemmellik bekleme eğilimini eleştiriyor: "Her insan her alanda başarılı olamaz. Örneğin bir çocuk matematikte üstünken, sosyal bilimlerde zorlanabilir. Bazı çocuklar müzikte yetenekliyken, diğer alanlarda aynı başarıyı gösteremeyebilir. Ailelerin çocuklarının farklı yeteneklerini kabul etmesi ve bu doğrultuda destek sağlaması gerekir."
Karne Hayat Başarısını Yansıtmaz
Uzman, ebeveynlerin çoğunlukla çocuklarını diğerleriyle kıyaslama hatasına düştüğüne dikkat çekerek, "Kıyaslama çocukta aşağılık duygusu yaratır. Erikson’un da belirttiği üzere, bu tür karşılaştırmalar çocukların özgüvenini zedeler. Ayrıca, orta sınıf ailelerde karne üzerinden yapılan rekabet, gerçek başarıyı gölgeleyebilir" diyor. Karne yalnızca çocuğun hangi alanlarda desteğe ihtiyaç duyduğunu gösteren bir araçtır.
Aşağılık Duygusu Akademik Başarıyı Olumsuz Etkiler
Olumsuz yaklaşımların çocukların öğrenme süreçlerine zarar verdiğini belirten Çelen, "Başarısızlık durumunda çocukların olumsuz sıfatlarla karşılanması ve sert tepkiler verilmesi, öğrenilen bilgilerin uzun süreli hafızaya geçişini engeller. Bu da akademik performansın düşmesine yol açar" uyarısında bulunuyor.
Çocukların İhtiyaçları Doğru Zamanda Belirlenmeli
Her çocuğun farklı yeteneklere sahip olduğunun altını çizen Çelen, "Çocuğun hangi konularda zorlandığını karne üzerinden anlamaya çalışmak geç kalmış bir yaklaşımdır. Ailelerin çocuklarını iyi gözlemleyerek erken dönemde destek sağlaması gerekir. Başarı sadece notlardan ibaret değildir; önemli olan yaşamda da başarılı olabilmektir" diyor.
Karnedeki Başarı İçin Ödüllendirme Ne Kadar Doğru?
Karne sonrası ödüllendirme konusunda ölçülü davranmanın önemine dikkat çeken Çelen, "İlkokul birinci sınıf öğrencisine tablet veya bisiklet gibi büyük hediyeler vermek sürdürülebilir değildir. Çocuğun içten motivasyonu sağlanmalı, başarı dışsal ödüllere bağlı olmamalıdır. Çocuk, 'Ben öğrendim ve başardım' diyebilmeli" açıklamasını yapıyor.
Motivasyonun İçten Gelmesi Esastır
Ceza ve ödül dengesinin doğru kurulmasının gerekliliğini vurgulayan Çelen, "Tabletini almak veya sosyal çevresinden koparmak gibi cezalar, çocukta tepki oluşturur ve öğrenmeyi olumsuz etkiler. Bunun yerine yapıcı yaklaşım sergilenmeli; 'Bu soruyu birlikte çözelim' gibi destekleyici ifadeler kullanılmalıdır. Çocuğun kendi başarısını fark etmesi ve buna inanması en önemli motivasyon kaynağıdır" diyor.
İçsel Motivasyon Başarıyı Getirir
Ekonomik durumu düşük ailelerde büyüyen ve başarı elde eden çocukların, bu başarının içsel motivasyondan kaynaklandığını belirten Çelen, "Bu çocuklar ‘Başaracağım, yapabilirim’ diyerek kendi kendilerini motive ediyorlar. Bu nedenle, çocuklara başarılı yaşam öyküleri anlatılmalı, kendi hedeflerini belirlemeleri için örnekler sunulmalıdır" önerisinde bulunuyor.
Yapıcı Eleştirilerle Karne Değerlendirilmelidir
Son olarak, karne sonuçlarının çocukla birlikte objektif ve yapıcı bir şekilde değerlendirilmesi gerektiğini ifade eden Çelen, "Çocuğun güçlü ve zayıf yönleri birlikte ele alınmalı. Örneğin, ‘Sosyal bilgiler dersinden çok iyi not almışsın, matematikte ise destek almamız gerekiyor’ gibi gerçekçi ve destekleyici yorumlar yapılmalıdır" diye konuşuyor.