İran Meclisi Hürmüz Boğazı'nı Kapatma Kararını Onayladı
İran Meclisi, stratejik öneme sahip Hürmüz Boğazı'nın kapanmasına yönelik bir karar aldı. Bu durum, dünya petrol ticaretinin önemli bir bölümünü etkileyerek gözleri petrol fiyatlarına çevirdi. Peki, Hürmüz Boğazı'nın kapatılması, uluslararası ticareti ve petrol fiyatlarını nasıl etkileyecek? İstinye Üniversitesi İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi'nden Doç. Dr. Caner Özdurak, bu konuda merak edilen soruları yanıtladı.
Doç. Dr. Özdurak, “Hürmüz Boğazı'nın kapanması, petrol fiyatlarında ciddi bir artışa neden olacak ve bu durum, Türkiye'nin enerji faturasını önemli ölçüde artıracaktır. Sonuç olarak, cari açığın derinleşmesine yol açacaktır” dedi. Enerji maliyetlerindeki artışın, tüm sektörlerde üretim maliyetlerini yükselteceğine ve bu durumun enflasyonla mücadele sürecini zorlaştıracağına dikkat çekti.
Dünya Petrol Ticaretinin Yaklaşık Yüzde 25'i Bu Boğazdan Geçiyor
Doç. Dr. Caner Özdurak, Hürmüz Boğazı'nın dünya petrol ticaretinin yaklaşık %25'inin geçtiği kritik bir su yolu olduğunu belirtti. “Bu boğazın kapatılması, küresel enerji piyasalarında önemli dalgalanmalara sebep olabilir. Böyle bir senaryonun petrol fiyatları, Türkiye ekonomisi ve enflasyon üzerindeki etkilerini farklı boyutlarıyla incelemek gerekiyor” dedi.
“Petrol Arzında Ani ve Önemli Bir Daralma Yaşanacaktır”
Boğazın kapanmasının petrol fiyatları üzerindeki etkilerini değerlendiren Özdurak, şu sözleri dile getirdi: “Hürmüz Boğazı'nın kapatılması durumunda, petrol arzında ani ve önemli bir daralma yaşanacaktır. Kısa vadede, petrol fiyatlarının 120-130 dolar seviyelerine çıkması muhtemeldir. Piyasalardaki panik ve arz endişesi, spekülatif hareketleri tetikleyerek fiyatları yukarı çekecektir. Ancak, bu seviyelerin orta vadede sürdürülebilir olacağı beklenmiyor. Küresel ekonomideki yavaşlama, alternatif enerji kaynaklarına yönelme ve stratejik petrol rezervlerinin devreye sokulması, fiyatların bir miktar aşağı yönlü düzeltme yapmasına sebep olabilir. Ancak, bu düşüş, boğazın kapalı kalma süresi ve küresel enerji arz-talep dengesine bağlı olarak değişiklik gösterecektir.”
“Enflasyonla Mücadele Sürecini Daha Da Zorlaştıracak”
Boğazın kapanmasının Türkiye ekonomisine olası etkilerini değerlendiren Özdurak, “Türkiye, enerji ithalatına bağımlı bir ülke. Petrol fiyatlarındaki artış, cari açığı doğrudan etkiliyor. Hürmüz Boğazı'nın kapanmasıyla tetiklenecek petrol fiyatlarındaki yükseliş, Türkiye'nin enerji faturasını artıracak ve bu durum cari açığın derinleşmesine yol açacaktır. Artan enerji maliyetleri, üretim maliyetlerini yükselterek sanayi sektörünü olumsuz etkileyecek ve rekabet gücünü azaltacaktır. Petrol fiyatlarındaki artış, enflasyon üzerinde çok yönlü bir baskı yaratacak. Akaryakıt fiyatlarındaki artış, ulaştırma maliyetlerini yükselterek nihai ürün ve hizmet fiyatlarına yansıyacak. Enerji maliyetlerindeki yükseliş, tüm sektörlerde üretim maliyetlerini artırarak genel fiyat seviyesini yukarı çekecektir. Bu durum, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) için enflasyonla mücadele sürecini daha da zorlaştıracaktır” ifadelerini kullandı.
“FED'in Para Politikası Kararlarını Daha Da Karmaşık Hale Getirecek”
Bu durumun, FED'in para politikası kararlarını daha karmaşık hale getireceğini vurgulayan Özdurak, “TCMB, belirsizlik ortamında bir miktar ‘bekle-gör’ politikası izleyebilir. Petrol fiyatlarındaki kısa vadeli yükselişin orta vadede kalıcı olmayacağı beklentisi, TCMB'nin temmuz ayında faiz indirimi konusunda veriye odaklanarak karar vermesine neden olacaktır. Enflasyon görünümü ve ekonomik aktivite verileri, olası bir faiz indirimi kararında belirleyici olacaktır. Federal Rezerv (FED) için durum daha karmaşık. Zaten tarifelerin enflasyon ve ekonomi üzerindeki etkilerinin kalıcılığı belirsizliğini korurken, enflasyon düşüşündeki temel argümanlardan biri petrol fiyatlarındaki düşüştü. Hürmüz Boğazı'nın kapanmasıyla petrol fiyatlarında yaşanacak kısa vadeli yükseliş, FED'in enflasyonla mücadele stratejisini zorlayacak ve faiz indirimleri konusunda daha temkinli adımlar atmasına neden olacaktır. Küresel ekonomik görünümdeki belirsizlik ve jeopolitik riskler, FED'in para politikası kararlarını daha da karmaşık hale getirecektir” şeklinde konuştu.
“Boğazın Kapanması Çin Ekonomisi Üzerinde Ciddi Bir Baskı Oluşturacak”
Boğazın kapanmasının Çin ekonomisi üzerindeki etkilerine de dikkat çeken Özdurak, “Çin, dünyanın en büyük petrol ithalatçılarından biridir ve enerji güvenliği, Pekin'in dış politikasının temel direklerinden birini oluşturur. Hürmüz Boğazı'ndan gelen petrol ithalatı, Çin ekonomisi için hayati öneme sahiptir. Bu nedenle, boğazın kapanması, Çin ekonomisi üzerinde ciddi bir baskı oluşturacak ve enerji kaynaklarını çeşitlendirme ile alternatif ticaret rotaları bulma çabalarını hızlandıracaktır. Çin'in bu bölgedeki stratejik çıkarları, krizin çözümünde diplomatik ve ekonomik olarak aktif rol oynamasına neden olabilir” dedi.
“Küresel Üre İhracatının Yaklaşık Yüzde 40'ı Risk Altında”
Gıda fiyatlarında artış riskini de değerlendiren Özdurak, “İsrail'in İran'ın nükleer programını hedef alan eylemleriyle gerilim tırmandı. Her iki taraf da kilit altyapılara yönelik saldırılardan olumsuz etkilendi. İran, İsrail'in potansiyel hedefi olabileceği endişesiyle yedi üre ve amonyak tesisini kapattı. StoneX'e göre, İran 2024’te yaklaşık 4,5 milyon ton ihracat hacmiyle, üçüncü en büyük üre ihracatçısı konumunda. İran, aynı zamanda önemli bir amonyak ihracatçısıdır. İran-İsrail çatışması, gübre piyasaları için büyük önem taşıyor. Küresel üre ihracatının yaklaşık %40'ı risk altında. İran, yedi amonyak-üre tesisinin tamamını kapattı. Mısır'daki üre üretimi ise İsrail'den gelen gaz arzının kesilmesi nedeniyle durmaya devam ediyor. Fiyatlar şimdiden yükselişe geçti. Ayrıca, Çin'in gübre ihracatından sürekli geri çekilmesi, mevcut durumu daha da zorlaştırıyor. Hem Çin'in fosfat hem de üre ihracatları tarihsel seviyelerin gerisinde kalıyor. Sonuç olarak, Hürmüz Boğazı'nın kapanması gibi bir senaryo, küresel ekonomide domino etkisi yaratacak ve ülkelerin enerji politikalarını yeniden gözden geçirmesine neden olacaktır. Türkiye gibi enerji ithalatına bağımlı ülkeler için bu durum, ekonomik istikrarı koruma adına ek tedbirler alınmasını gerektirecektir.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı