Ergenlik Dönemi ve Erken Ergenlik Sorunu
Çocukların bedensel, ruhsal ve sosyal olarak yetişkinliğe adım attığı ergenlik dönemi, kız çocuklarında genellikle 10 yaşında, erkek çocuklarında ise 11 yaş civarında başlamaktadır. Bu dönem, üreme hormonlarının etkisiyle birçok fiziksel ve psikolojik değişimlerin yaşandığı bir süreçtir. Ancak bazı çocuklarda bu değişimlerin, normalden daha erken bir yaşta, yani kızlarda 8, erkeklerde 9 yaşından önce başlaması, "erken ergenlik" olarak adlandırılmaktadır.
Günümüzde, dünya genelinde ve ülkemizde her bin çocuktan 2 ila 6’sının etkilendiği bu durum, çağımızın ciddi sorunlarından biri olan obezite ile bazı kimyasal ve hormonal ürünlerin artan tüketimi ile paralel bir artış göstermektedir. Erken ergenlik, bazı çocuklarda boy kısalığına yol açabildiği için ebeveynlerin en çok endişe duyduğu konulardan biridir. Acıbadem International Hastanesi Çocuk Endokrinolojisi Uzmanı Dr. Aliye Sevil Sarıkaya, erken ergenliğin doğru ve zamanında tedavi ile yönetilebilecek bir durum olduğunu vurguluyor. Dr. Sarıkaya, "Erken ergenliğin sadece küçük bir kısmında tedavi gereklidir. Tedaviden etkili sonuçlar alabilmek için ailenin bilinçli ve dikkatli olması, gereksiz korkulara kapılmadan, fakat zaman kaybetmeden uzman görüşü alması son derece önemlidir. Bu nedenle, çocuğun büyümesi düzenli olarak takip edilmeli; boy ve kilo takibi aksatılmamalıdır." diyor.
Kızlarda Erken Ergenlik Daha Yaygın
Erken ergenlik, iki ana gruba ayrılmaktadır: gerçek ergenlik ve yalancı ergenlik. Gerçek erken ergenlik, beyindeki hipotalamus-hipofiz sisteminin zamanından önce aktive olmasından kaynaklanırken, bu sistemden salınan hormonlar, cinsiyet hormonlarının artışına neden olmaktadır. Kız çocuklarında erken ergenlik, erkeklere göre 10 kat daha sık görülmekte ve çoğunlukla sebebi tespit edilememektedir. Erkek çocuklarında ise bu durum, daha çok santral sinir sistemi lezyonları, kistler, iyi veya kötü huylu tümörler, travmalar veya enfeksiyonlar gibi patolojik etkenlerden kaynaklanmaktadır. Yalancı erken ergenlik ise hipofiz uyarısından bağımsız olarak, cinsiyet hormonlarının farklı nedenlerle yükselmesi ile tanımlanmaktadır. İyi veya kötü huylu tümörler, kongenital adrenal hiperplazi (böbrek üstü bezinin bir hastalığı) ve McCune-Albright sendromu, yalancı erken ergenliğin sebepleri arasında yer almaktadır.
Ani ve Hızlı Boy Uzamasına Dikkat!
Kız çocuklarında memede tek veya çift taraflı büyüme, erkek çocuklarında ise testis hacmindeki artış, erken ergenliğin ilk belirtileri olarak kabul edilmektedir. Dr. Aliye Sevil Sarıkaya, "Eğer kız çocuğunda sekiz yaşından önce meme gelişimi başladıysa veya erkek çocuğunda dokuz yaşından önce testislerde büyüme oluştuysa, her iki cinsiyette ani ve hızlı boy uzaması gözlemleniyorsa ve davranışsal ile ruhsal değişiklikler belirginleştiyse, çocuk endokrinolojisi uzmanına başvurmakta gecikmeyin." şeklinde uyarıda bulunuyor.
Obezite, Erken Ergenliğin Önemli Bir Sebebidir
Ailede erken ergenlik öyküsünün bulunması riski artırsa da, çevresel faktörler çok daha etkili olmaktadır. Dr. Sarıkaya, son yıllarda çocuklarda hızla artan obezitenin erken ergenliğin yaygın ve önemli bir nedeni olduğunu belirterek, "Vücuttaki yağ oranının artmasıyla adipoz dokudan salgılanan leptin hormonunun artması, hipotalamik GnRH salgısını uyarabilmektedir." diyor.
Kimyasal Ürünler ve Ekran Süresi Etkisi
Bazı hormonal ve kimyasal ürünlerin de erken ergenliğe yol açabileceği konusunda uyarılarda bulunan Dr. Sarıkaya, ebeveynlerin dikkat etmesi gereken faktörleri şöyle özetliyor:
- Gıda ambalajındaki bazı kimyasallar
- Plastik ürünler
- Tarım ilaçları
- Hormon içeren kozmetik ürünler
- Temizlik ürünlerindeki kimyasallar
- Artan ekran kullanım süresi
- Uyku düzenindeki bozukluklar
Bunların yanı sıra, anne baba ayrılığı, aile içindeki şiddet, duygusal ihmal ve sevgisizlik gibi aile içi sorunlar, hipotalamus üzerinden nöroendokrin aksı etkileyerek ergenliği başlatabilir. Uyku düzeninin bozulması ve stresli bir ortam, melatonin seviyesini düşürerek ergenliği tetikleyebilir.
Erişkin Boyunun Kısa Kalmasını Önlemek İçin Tedavi Önemli
Erken ergenlik, tedavi edilmediği takdirde çocuklarda fiziksel ve ruhsal sorunlara yol açabilecek bir durumdur. Kemik yaşı hızlı ilerlediği için büyüme plaklarının erken kapanması, erişkin boyunun kısalmasına neden olabilmektedir. Ayrıca, yaşıtlarına uygun olmayan fiziksel ve ruhsal gelişimler, sosyal uyumu zorlaştırabilir. Ancak, her çocuğun bu sorunları yaşaması beklenmez ve erken dönemde başlanan tedavi ile bu sorunlar önlenebilir.
Tedavi ile Ergenlik Sürecini Yavaşlatmak Mümkün
Ergenlik belirtilerinin erken yaşlarda başlaması ebeveynlerde kaygıya yol açabilmektedir. Fakat, erken ergenlik yaşayan çocukların sadece küçük bir kısmının tedaviye ihtiyaç duyduğu unutulmamalıdır. Dr. Sarıkaya, erken ergenliğin tedavi edilebilen bir durum olduğunu belirterek, ebeveynlerin endişeye kapılmamaları gerektiğini vurguluyor. "Tedavi sürecinin amacı, ergenlik sürecini yavaşlatmak, bu sayede boy uzamasına zaman tanımak ve çocuğun psikolojik gelişiminin yaşına uygun şekilde devam etmesini sağlamaktır. Gerçek erken ergenlik tanısı alan çocuklarda, hipofizden salgılanan LH ve FSH hormonlarının baskılanmasını sağlayan, genellikle ayda bir veya üç ayda bir uygulanan iğne tedavileri (GnRH analogları) ile ergenlik süreci yavaşlatılmaktadır." diyor.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı